Miras hukukunda karşılaşılan ihtilafların önüne geçilmesi açısından, mirastan feragat sözleşmesi büyük önem taşır. Mirasbırakan ile mirasçısı arasında yapılan bu özel sözleşme sayesinde, ileride doğacak miras hakkından tamamen veya kısmen vazgeçmek mümkündür. Ancak bu sözleşmenin geçerli sayılabilmesi için belirli şartlara uygun olarak yapılması gerekmektedir. Bu yazımızda mirastan feragat sözleşmesi nedir, nasıl yapılır, hangi şartları taşır ve ne gibi sonuçlar doğurur sorularını ayrıntılarıyla ele alacağız.
Mirastan Feragat Sözleşmesinin Tanımı
Mirastan feragat sözleşmesi, Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesi kapsamında düzenlenen ve mirasçının, henüz açılmamış bir mirastaki payını, bir karşılık karşılığında ya da karşılıksız olarak almaktan vazgeçmesini sağlayan iki taraflı bir sözleşmedir. Bu sözleşme ile mirasçı, mirasbırakanın vefatı sonrasında kendisine düşmesi muhtemel miras payından feragat eder.
Feragat eden, bu sözleşmeyle birlikte mirasçılık sıfatını kaybeder ve artık mirasçılar arasında yer almaz. Bu hüküm, aksi belirtilmedikçe feragat edenin altsoyu için de geçerlidir.
Sözleşmenin Hukuki Niteliği ve Tarafları
Mirastan feragat sözleşmesi, ölüme bağlı tasarruf niteliği taşıyan bir miras sözleşmesidir. Bu nedenle:
- Sözleşme, yalnızca mirasbırakan hayattayken yapılabilir.
- Taraflar mirasbırakan ve mirasçısıdır (yasal veya atanmış mirasçı).
- Sözleşme, resmî vasiyetname şeklinde ve noter huzurunda düzenlenmelidir.
Bu sözleşme bir miras hakkının devri değildir; çünkü burada beklenen bir haktan tamamen feragat söz konusudur.
İvazlı ve İvazsız Feragat Ayrımı
İvazlı Mirastan Feragat
İvazlı feragatte, mirasçı mirasbırakandan bir bedel veya menfaat elde eder. Bu durumda:
- Feragat eden kişi mirasçı olmaz.
- Altsoyu da mirasçılık hakkını kaybeder, aksi sözleşmede belirtilmedikçe.
- Yargıtay’a göre bu feragatler, mali denge gözetilerek yapıldığından, altsoyun dışlanması adil kabul edilmiştir.
İvazsız Mirastan Feragat
İvazsız feragatte mirasçı, hiçbir karşılık almaksızın haklarından vazgeçer. Bu tür feragatlerde:
- Feragat eden kişi mirasçı olamaz.
- Ancak altsoyu etkilenmez ve mirasçılık sıfatı devam eder.
Türk Medeni Kanunu m. 528/3, bu farkı açıkça ortaya koyar.
Şekil Şartı ve Geçerlilik Koşulları
Mirastan feragat sözleşmesinin geçerli olması için:
- Noter huzurunda,
- Resmî vasiyetname şekline uygun olarak,
- Tarafların beyanları alınarak,
- En az iki tanığın huzurunda düzenlenmesi gerekir.
Aksi halde sözleşme kesin hükümsüz olur. Örneğin, tanıklardan biri mirasbırakanın altsoyuysa bu da geçersizlik nedenidir (TMK m. 536, Y14HD-K.2019/2813).
Sözleşmenin Altsoya Etkisi
- İvazlı feragat halinde, aksi belirtilmemişse altsoy da mirasçı olamaz.
- İvazsız feragat halinde altsoy haklarını korur.
Bu nedenle sözleşme hazırlanırken bu etki mutlaka açık ve net şekilde belirtilmelidir. Aksi halde miras paylaşımında ciddi uyuşmazlıklar yaşanabilir.
Mirasın Reddi ile Farkı
| Kriter | Mirastan Feragat | Mirasın Reddi |
|---|---|---|
| Yapıldığı Zaman | Mirasbırakan hayatta iken | Mirasbırakan öldükten sonra |
| Taraflar | Mirasbırakan ve mirasçısı | Yalnızca mirasçı |
| Karakteri | İki taraflı sözleşme | Tek taraflı beyan |
| Şekil | Resmî vasiyetname (noterde) | Sulh mahkemesine yazılı beyan |
| Altsoya Etki | İvazlıysa altsoyu da etkiler | Etkilemez |
| Geri Alınabilirlik | Geri alınamaz | Üç ay içinde yapılmazsa kabul edilmiş sayılır |
Feragat Sözleşmesinin İptali Mümkün mü?
Aşağıdaki durumlar sözleşmenin iptaline neden olabilir:
- Mirasbırakanın fiil ehliyetine sahip olmaması (Y8HD-K.2008/3995),
- Hile, tehdit veya hata,
- Karşılık ödenmemesi,
- Şekil şartlarına uyulmaması.
Ancak sözleşme geçerli şekilde yapılmış ve taraflar taahhütlerini yerine getirmişse, sonradan şekil eksikliği ileri sürülmesi dürüstlük kuralına aykırıdır (TMK m. 2).
Yargıtay Uygulaması ve Örnekler
- Y14HD-K.2017/434: Feragat sözleşmesi ile miras hakkının temliki ayrıdır.
- Y1HD-K.2022/805: Feragat resmi vasiyetname gibi düzenlenmelidir.
- Y14HD-K.2015/5226: Mirasçılık belgesinde feragatin kime yarayacağı açıkça belirtilmelidir.
Feragat Edenin Ölümü Halinde Ne Olur?
Feragat edenin ölümünden sonra da sözleşme geçerli olmaya devam eder. Ancak:
- İvazlı feragatte altsoy etkilenir.
- İvazsız feragatte altsoy mirasçılık hakkını korur.
Noterden düzenlenen feragat sözleşmeleri, vasiyetnameden farklı olarak sulh mahkemesine gönderilmez ve mahkemece okunmasına gerek yoktur (Y14HD-K.2019/2889).
Mirastan Feragat Mirasçılık Belgesine Nasıl Yansır?
Feragat sözleşmesi varsa:
- Feragat eden kişi mirasçılık belgesinde yer almaz.
- Payının hangi mirasçıya geçtiği açıkça belirtilmelidir.
Bu durum TMK m. 528 ve Yargıtay kararlarında açıkça vurgulanmıştır.
Sonuç: Sözleşme Öncesi Hukuki Danışmanlık Alınmalı
Mirastan feragat sözleşmesi, miras planlaması açısından önemli ve etkili bir araçtır. Ancak ciddi sonuçlar doğurması sebebiyle, sözleşme yapılmadan önce mutlaka bir avukattan hukuki danışmanlık alınmalı, şekil şartlarına titizlikle uyulmalıdır. Aksi takdirde ileride telafisi güç miras uyuşmazlıkları yaşanabilir.