İntifa hakkı, malikin mülkiyet hakkının bir kısmını başka bir kişiye devretmesiyle oluşan ve bu kişiye söz konusu maldan yararlanma ve kullanma yetkisi sağlayan sınırlı ayni hak türüdür. Uygulamada çoğunlukla taşınmaz mallar üzerinde tesis edilen bu hak, hukuki ve ekonomik birçok sonucu beraberinde getirir. Peki, bu hak nasıl sona erdirilir? Tapuda intifa hakkı nasıl kaldırılır? Tüm bu soruların yanıtları yazımızın devamında detaylı biçimde ele alınmaktadır.
İntifa Hakkı Nedir?
İntifa hakkı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş olup hak sahibine, malın mülkiyetine sahip olmaksızın, o maldan tam şekilde yararlanma imkanı tanır. Bu hak;
- Taşınmaz mallar (ev, arsa, tarla vb.),
- Taşınır mallar (araç, ekipman vb.),
- Haklar ve alacaklar (kira hakkı, telif hakkı gibi)
üzerinde tesis edilebilir. En yaygın kullanım alanı ise tapuda tescil edilen taşınmaz intifa hakkıdır.
İntifa Hakkı Sahibi Hangi Yetkilere Sahiptir?
Bir kişi lehine intifa hakkı kurulduğunda:
- Malı kullanabilir,
- Malın gelirinden yararlanabilir (örneğin taşınmazı kiraya verip kira geliri elde edebilir),
- Malı tahsise konu edebilir (belirli bir süreliğine başka kişilere kullanım hakkı verebilir).
Ancak önemli bir ayrım şudur: İntifa hakkı devredilemez, fakat kullanım hakkı devredilebilir.
İntifa Hakkı Hangi Durumlarda Sona Erer?
Türk Medeni Kanunu’nun 796. maddesine göre intifa hakkı aşağıdaki durumlarda sona erer:
1. Hak Sahibinin Ölümü
Gerçek kişi lehine tesis edilen intifa hakkı, kişinin vefatıyla kendiliğinden sona erer. Bu durumda mirasçılar hakka sahip olamaz.
2. Sürenin Dolması
Belirli bir süre için kurulmuş intifa hakkı, bu sürenin dolmasıyla sona erer.
3. Tüzel Kişilikte Süre Bitimi
Tüzel kişi lehine kurulan intifa hakkı en fazla 100 yıl devam edebilir. Bu sürenin sona ermesiyle hak kendiliğinden ortadan kalkar.
4. Hak Sahibinin Yazılı Feragati
Hak sahibi, noter kanalıyla verdiği yazılı bir beyanla intifa hakkından feragat edebilir.
5. Mahkeme Kararı
İntifa hakkının kötüye kullanıldığı, malike zarar verdiği veya amacı dışında kullanıldığı iddiasıyla mahkeme yoluyla hakkın kaldırılması istenebilir.
6. Malın Yok Olması veya Kamulaştırılması
İntifaya konu malın fiziken yok olması, kamulaştırılması ya da ekonomik değerini tamamen yitirmesi halinde hak sona erer.
Tapuda İntifa Hakkı Nasıl Kaldırılır?
Taşınmaz mallar üzerindeki intifa hakkı, tapuda yapılan terkin işlemi ile kaldırılır. Bu işlem için aşağıdaki adımlar takip edilmelidir:
1. Başvuru Süreci
İntifa hakkının sona erdiğini belgeleyen taraf (mal sahibi ya da hak sahibi) ilgili tapu müdürlüğüne başvurur. Başvuruda istenen belgeler şunlardır:
- Kimlik belgesi,
- Tapu senedi,
- Hak sahibinin feragatnamesi veya ölüm belgesi,
- Varsa sürenin sona erdiğini gösteren sözleşme.
2. Harç ve Masrafların Ödenmesi
Tapuda intifa hakkının kaldırılması işleminde terkin harcı ödenmesi gereklidir. Bu harç, taşınmazın beyan edilen değerinin binde 20’si oranındadır. 2025 yılı itibarıyla yaklaşık hesaplama:
Örnek:
Taşınmaz değeri: 1.500.000 TL
Harç oranı: binde 20
Ödenecek harç: 1.500.000 x 0.002 = 3.000 TL
Ek olarak, döner sermaye ve işlem masrafı da ödenir.
3. Tapu Müdürlüğü Tarafından Terkin İşlemi
Belgelerin tam olması ve harçların ödenmesinin ardından, tapu memuru ilgili kaydı inceler ve intifa hakkını tapu sicilinden siler.
Mahkeme Kararıyla İntifa Hakkı Kaldırılabilir mi?
Evet. Özellikle taraflar arasında anlaşmazlık varsa veya hak kötüye kullanılıyorsa, malik tarafından açılacak intifa hakkının kaldırılması davası ile mahkeme kararıyla hak sona erdirilebilir. Bu dava genellikle Sulh Hukuk Mahkemesi’nde görülür.
Hisseli Tapuda İntifa Hakkı Nasıl Kaldırılır?
Bir taşınmaz hisseli ise ve yalnızca bir pay üzerinde intifa hakkı kurulmuşsa, sadece o hissenin maliki bu hakkı kaldırabilir. Ancak intifa hakkı tüm taşınmaz üzerinde kuruluysa, tüm hissedarların muvafakati gereklidir. Bu işlem çoğu zaman noter onaylı beyanlar ile desteklenir.
Tapuda İntifa Hakkı Kaldırılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Başvurular randevulu sistemle yapılmalı, gerekli belgeler önceden hazırlanmalıdır.
- Vekâletname ile işlem yapılacaksa, vekilin özel yetkili olması gerekir.
- Harçların eksiksiz yatırılması zorunludur.
- Feragat işlemleri mutlaka noter huzurunda yazılı ve açık beyanla yapılmalıdır.
- Süreli intifa haklarında sürenin dolduğu tarihe ait sözleşme/fatura gibi belgeler dosyaya eklenmelidir.
Sonuç: İntifa Hakkının Kaldırılması Hukuki Bir Süreçtir
İntifa hakkının kaldırılması işlemleri, tapuda basit bir işlem gibi görünse de hukuki sonuçları ciddi olan işlemlerdir. Özellikle:
- Mülkiyetin devri,
- Kira gelirlerinin kesilmesi,
- Hak kayıplarının önlenmesi gibi
konular açısından hak sahiplerinin mağduriyet yaşamaması için bu süreç dikkatle yürütülmelidir. Bu nedenle alanında deneyimli bir gayrimenkul hukuku avukatı ile çalışmak, işlemlerin sağlıklı yürütülmesi açısından büyük önem taşır.