Türk Medeni Hukuku’nda miras, kişinin ölümünden sonra geride bıraktığı malvarlığının yasal veya atanmış mirasçılara geçmesini ifade eder. Çocuğu olmayan kişilerin mirası, miras hukuku açısından özel önem taşır çünkü mirasın paylaşımı, altsoy (çocuklar, torunlar) bulunmadığı için farklı kurallar çerçevesinde gerçekleşir. Bu yazımızda, çocuğu olmayan kişilerin mirasının kimlere kalacağı, hangi hallerde devlete geçeceği, vasiyetname ile mirasın yönlendirilip yönlendirilemeyeceği gibi önemli başlıklara detaylı şekilde yer verilmiştir.
Mirasın Yasal Dağılım Sistemi ve Zümre Esası
Türk Medeni Kanunu’nda mirasçılar zümre esasına göre belirlenmiştir. Zümre sistemi şu şekilde sıralanır:
- 1. Zümre: Miras bırakanın altsoyu yani çocukları, torunları ve onların çocukları.
- 2. Zümre: Miras bırakanın anne ve babası ile onların altsoyu (kardeşler, yeğenler).
- 3. Zümre: Miras bırakanın büyükanne ve büyükbabası ile onların çocukları (amca, hala, dayı, teyze).
Çocuğu olmayan bir kişinin mirası, 1. zümre bulunmadığı için doğrudan 2. zümreye geçer. Ancak bu sırada sağ kalan eşin yasal miras hakkı da dikkate alınır. Zümre sistemi içinde alt zümre varsa üst zümreye geçilmez.
Sağ Kalan Eşin Mirasçılığı
Eş, Türk Medeni Kanunu gereği her durumda yasal mirasçıdır. Eşin alacağı miras payı, diğer mirasçıların varlığına göre değişir:
Eş ile birlikte anne-baba hayattaysa
- Eş, mirasın yarısını alır.
- Diğer yarısı anne ve babaya eşit şekilde dağıtılır.
Anne ve baba vefat etmiş, sadece kardeşler varsa
- Eş yine mirasın %50’sine hak kazanır.
- Kalan %50 kardeşler arasında eşit şekilde paylaşılır.
Eş dışında hiçbir yasal mirasçı yoksa
- Eş, mirasın tamamını alır.
Eşin bu hakları, onun ekonomik güvenliğini korumaya yöneliktir ve Medeni Kanun ile açıkça teminat altına alınmıştır.
Anne-Baba Hayatta, Çocuk Yok: Miras Nasıl Dağılır?
Eğer miras bırakanın çocuğu yok, ancak eşi ve anne-babası hayattaysa;
- Mirasın %50’si eşe,
- %25’i anneye,
- %25’i babaya kalır.
Bu durumda eş, anne ve baba arasında miras üçe bölünmüş olur.
Anne-Baba Ölmüş, Kardeşler Hayattaysa
Çocuğu olmayan ve anne-babası da hayatta olmayan kişinin mirasında;
- Eş, mirasın yarısını alır.
- Geri kalan yarı, kardeşler arasında eşit şekilde paylaştırılır.
Örnek: Hasan Bey’in çocuğu yok, anne-babası ölmüş, eşi ve üç kardeşi hayattaysa; mirasın %50’si eşe, kalan %50 üç kardeşe eşit dağıtılır.
Eşi, Anne-Babası ve Kardeşleri Yoksa
Bu durumda yasal mirasçılar bir üst zümreye çıkar. Büyükanne ve büyükbaba hayattaysa, miras onların arasında eşit şekilde bölünür. Eğer bu kişiler de hayatta değilse ve herhangi bir vasiyetname de yoksa, miras devlete kalır.
Hiçbir Yasal Mirasçı Yoksa: Devletin Miras Hakkı
Çocuğu, eşi, anne-babası, kardeşleri, büyükanne ve büyükbabası veya diğer yasal mirasçısı olmayan bir kişinin mirası devlete geçer. Bu durum Türk Medeni Kanunu’nun açık hükmü gereğidir. Devlet, bu tür miraslara “hazineye intikal eden miras” adını verir ve söz konusu mallar kamu yararı doğrultusunda değerlendirilir.
Vasiyetname İle Mirasın Yönlendirilmesi
Çocuğu olmayan bir kişi, vasiyetname düzenleyerek mirasını dilediği kişi ya da kurumlara bırakabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu saklı paylı mirasçılardır.
Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?
- Sağ kalan eş
- Anne ve baba (varsa)
Bu kişiler, vasiyetname ile dahi tamamen mirastan çıkarılamaz. Saklı payları ihlal edilen mirasçılar, tenkis davası açarak haklarını mahkemede talep edebilirler.
Örnek:
Ayşe Hanım çocuğu olmayan bir birey olarak vasiyetnameyle tüm malvarlığını bir vakfa bırakmak ister. Ancak eşi hayattaysa, eşin saklı payı vasiyetname ile ihlal edilemez. Eş, mahkemeye başvurarak bu hakkını geri alabilir.
Mirasçılık Belgesi ve Süreç Nasıl İşler?
Mirasın paylaşılabilmesi için mirasçılık belgesi alınması zorunludur. Bu belge:
- Sulh hukuk mahkemesinden
- Veya noter aracılığıyla
alınabilir. Başvuru için genellikle nüfus kayıt örneği, başvuru dilekçesi ve kimlik gereklidir. Bu belge olmadan tapu devri, banka işlemleri veya mirasın fiili paylaşımı mümkün değildir.
Mirasın Reddi ve Sonuçları
Bir mirasçı, mirası almak istemiyorsa, 3 ay içinde reddi miras beyanı verebilir. Bu durumda miras, diğer mirasçılara geçer. Tüm yasal mirasçılar mirası reddederse, malvarlığı devlete intikal eder.
Reddi Mirasın Avantajı:
- Borçlardan sorumlu olunmaz.
- Özellikle borçlu bir miras bırakan söz konusuysa, reddi miras yapılması akıllıca bir tercihtir.
Çocuğu Olmayan Kadının Mirası Kime Kalır?
Çocuğu olmayan bir kadın evli değilse, mirası anne-baba, kardeşler ve varsa diğer yakınlara kalır. Eğer evli ise, eş mirasın en az %50’sini, bazen tamamını alır. Eşin yanında anne-baba veya kardeşlerin varlığına göre oranlar değişebilir.
Üvey Evlatlar ve Miras Hakkı
Üvey çocuklar, yasal mirasçı değildir. Miras alabilmeleri için miras bırakanın:
- Onları evlat edinmiş olması veya
- Vasiyetname ile miras bırakması gerekir.
Aksi takdirde, biyolojik bağı olmayan çocuklara doğrudan miras geçmez.